Czy hebrajski jest podobny do arabskiego? Na pierwszy rzut oka hebrajski i arabski mogą wydawać się bardzo podobne. Oba zapisuje się od prawej do lewej, w obu występują tajemnicze znaki i dźwięki trudne do wymówienia dla Europejczyków. Gdy słyszymy rozmowę w jednym z tych języków czasami możemy mieć wrażenie, że brzmią one niemal identycznie. Ale czy rzeczywiście hebrajski jest podobny do arabskiego? Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Wiele ich łączy, lecz równie wiele dzieli. Wielu uczących się twierdzi, że hebrajski jest językiem znacznie łatwiejszym od arabskiego – a wynika to z pewnych subtelnych różnic.
Wspólne korzenie: języki semickie i ich historia
Zarówno hebrajski, jak i arabski, należą do rodziny języków semickich, jednej z najstarszych i najważniejszych rodzin językowych świata. To właśnie do niej należą również języki takie jak aramejski czy amharski, używane od tysięcy lat na obszarze Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Wspólne źródło wyjaśnia dlaczego hebrajski jest podobny do arabskiego.
W praktyce oznacza to, że hebrajski i arabski mają wspólną strukturę gramatyczną, podobny sposób tworzenia słów i wiele wyrazów pochodzących z tych samych rdzeni. To trochę jak kuzyni, którzy wychowali się w różnych domach – widać w nich wspólne rysy, ale różnią się charakterem, akcentem i stylem. W dalszej części pokrótce to omówimy.
Czy hebrajski jest podobny do arabskiego?
System rdzeni – korzenie języków semickich
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech hebrajskiego i arabskiego jest system rdzeni spółgłoskowych. Większość słów w tych językach opiera się na trzech spółgłoskach, które niosą główny sens wyrazów. To z nich, poprzez różne samogłoski i dodawanie prefiksów czy sufiksów, powstają całe rodziny słów.
Na przykład w hebrajskim rdzeń K-T-V wiąże się z pisaniem:
- kataw – „napisał”,
- ktiwa – „pisanie”,
- mikhtaw – „list”.
W arabskim działa to niemal identycznie. Rdzeń K-T-B tworzy słowa takie jak:
- kataba – „napisał”,
- kitāb – „książka”,
- maktab – „biuro” (dosłownie: „miejsce pisania”).
Ta logiczna struktura jest jednym z powodów, dla których osoby znające jeden z tych języków łatwiej uczą się drugiego. Od razu też widzimy pewną różnicę, mimo że jako trzecią literą rdzenia w tych słowach jest „b”, w hebrajskim w niektórych miejscach może być czytana jako „w”. Dlatego w kolejnym akapicie przejdziemy do różnic w brzmieniu tych języków.
Brzmienie i wymowa: hebrajski i arabski
Choć dla niewprawnego ucha hebrajski i arabski mogą brzmieć podobnie, różnią się znacznie w szczegółach.
Hebrajski ma obecnie mało dźwięków, które nie występują w języku polskim, gdyż wraz z historią wymowa się znacznie uprościła w porównaniu z tą biblijną. Nietypowymi dla polskiego odbiorcy dźwiękami są gardłowe „ch” oraz „r”, ale może ktoś już się nauczył któregoś z nich podczas nauki jakiegoś języka europejskiego.
Znacznie większym zasobem dźwięków niespotykanych w polskim może pochwalić się z kolei język arabski. Poza tymi gardłowymi, znajdziemy w nim też takie spółgłoski, których nie ma w żadnym języku europejskim – to właśnie one nadają mu rozpoznawalność. Są wśród nich tak zwane spółgłoski emfatyczne, które wymagają dodatkowego nacisku (emfazy) uzyskiwaną poprzez podniesienie języka ku podniebieniu miękkiemu. Wymaga to z pewnością treningu, żeby nauczyć się je rozpoznawać i wymawiać. Dla osoby uczącej się, różnice w wymowie bywają wyzwaniem, ale też źródłem niezwykłości takiego języka, który może zafascynować wiele osób gotowych na takie wyzwanie.
Jak odróżnić pismo arabskie i hebrajskie?
Pisma, które zostały stworzone dla języków semickich, są zapisywane od prawej do lewej. Po samym spostrzeżeniu innego układzie tekstu nie odróżnimy tych języków. Potrzebna jest jeszcze naprawdę niewielka odrobina wiedzy na temat specyfiki tych pism.
Oba pisma, hebrajskie i arabskie, mają charakter spółgłoskowy. To znaczy, że litery powstały dla oznaczenia spółgłosek, a nie samogłosek. Dlatego, żeby wiedzieć jak przeczytać dany wyraz, trzeba poznać najpierw trochę słów oraz zasad czytania i gramatyki. Język hebrajski ma mniej odmian i struktur gramatycznych, dlatego te zasady są łatwiejsze do przyswojenia oraz jest zdecydowanie mniej słów pisanych tak samo. W dodatku we współczesnym hebrajskim powstało sporo ułatwień ortograficznych, dzięki którym większości samogłosek można zobaczyć już w samym tekście.
W tekstach mniej codziennych, pisma semickie takie jak arabski i hebrajski, posługują się specjalnymi znakami pomocniczymi. Jest to po prostu zapis samogłosek za pomocą odpowiednich kropek i kresek. Tak więc jeśli ktoś chciałby czytać poezję lub teksty święte islamu (Koran) lub judaizmu (Biblia), będzie widział już wszystkie samogłoski dokładnie oznaczone w tekście.
Pismo typu spółgłoskowego przez arabistów zwane jest często abdżadem od pierwszych liter arabskich (alif +b + dż + d). Taka nazwa jest stosowana nie tylko w odniesieniu do arabskiego. Jednakże utworzona jest od nazw liter arabskich, dlatego przez użytkowników innych języków semickich może być często nieznana. W dodatku w niektórych, np. w hebrajskim, spółgłoska dż nie występuje naturalnie (tylko w nielicznych zapożyczeniach). Po hebrajsku na taki typ pisma mówi się alefbet – od nazwy dwóch pierwszych liter hebrajskich: alef oraz bet. Przypomina Wam to po prostu słowo „alfabet”? I tak właśnie jest, hebrajskie (i ogólnie semickie) nazwy liter poprzedzają grecką alfę i betę, od których mamy słowo „alfabet”.
Jeśli chodzi o same litery, w hebrajskim jest ich 22. Piszemy je oddzielnie, więc trudniej o pomyłkę. Natomiast pismo arabskie ma 28 liter i każda z nich zmienia kształt w zależności od pozycji w słowie (na początku, w środku lub na końcu). Dla początkujących to duże wyzwanie. Dodatkowo arabskie litery „płyną” – łączą się ze sobą i właśnie to powoduje różne ich formy w zależności od rodzaju tych połączeń. Ma to walory estetyczne a kaligrafia arabska bywa dziełem sztuki, ale nauka pisma arabskiego wymaga wprawy, cierpliwości oraz oka do szczegółów.
Czy hebrajski jest podobny do arabskiego w mowie?
Pomimo wspólnych korzeni, hebrajski i arabski nie są wzajemnie zrozumiałe. Osoba znająca tylko jeden z tych języków raczej nie zrozumie drugiego bez wcześniejszej nauki. Jednak wiele słów i struktur może wydawać się znajomych, co zdecydowanie ułatwia naukę. Zdarza się czasami tak, że ze względu na wspólne pochodzenie, pewne podstawowe słowa będą bardzo podobne, np. szalom (w hebrajskim) i salam (w arabskim) oznaczają „pokój”.
Podobieństwo niektórych słów wynika z kolei z naturalnego dla ewolucji języków zapożyczania słów. Jednym z takich przykładów jest imię Adam, które z Biblii trafiło też do arabskiego, a w drugą stronę do hebrajskiego już współcześnie trafiło słowo habibi (יביבי – mój drogi). Tak więc również często używane na co dzień zapożyczenia (np. jalla, habibi) mogą sprawić, że ktoś pomyśli, że hebrajski jest podobny do arabskiego. Zresztą nie tylko z nim, gdyż takie słowa stały się częścią wielu języków bliskowschodnich.
Dla polskiego ucha oba języki brzmią „twardo” i „gardłowo”. Jednak w praktyce hebrajski ma mniej trudnych dźwięków, również dlatego że częśc Żydów przez wieki mieszkała w Europie. Współczesny hebrajski zrezygnował z większości dawnych głosek, które w arabskim zachowały się do dziś. W arabskim istnieje wiele dźwięków, których nie znajdziesz w żadnym języku europejskim, np. głębokie „ع” (ʿajn) czy emfatyczne „ص” (ṣad).
Ze względu na wspólne pochodzenie języków semickich, znajdziemy wiele podobnych słów:
| Znaczenie | Hebrajski | Arabski |
|---|---|---|
| pokój | szalom (שָׁלוֹם) | salaam (سلام) |
| dzień | jom (יוֹם) | jałm (يوم) |
| imię | szem (שֵׁם) | ism (اسم) |
| książka | sefer (סֵפֶר) | kitāb (كتاب) |
| język / mowa | laszon (לָשׁוֹן) | lisān (لسان) |
Gdzie usłyszymy te języki? Odmiany arabskiego i hebrajskiego
Język arabski jest jednym z największych języków świata. Jest używany przez ponad 420 milionów ludzi i ma status języka urzędowego w około 25 państwach. Z takiej rozciągłości geograficznej wynika także spore zróżnicowanie w obrębie samego języka. Istnieje tzw. klasyczny arabski (fusha), używany w aktach prawnych, mediach i literaturze, oraz dziesiątki dialektów lokalnych. Dialekt egipski, marokański czy libański mogą różnić się tak bardzo, że Arabowie z różnych krajów mogą mieć problem ze zrozumieniem się nawzajem. Można więc nie tylko zapytać, czy hebrajski jest podobny do arabskiego, ale także czy poszczególne odmiany arabskiego są do siebie mniej czy bardziej podobne.
Tymczasem hebrajski jest bardziej jednolity. We współczesnym hebrajskim funkcjonuje jeden standard z drobnymi wariantami używany przez większość osób niezależnie od miejsca zamieszkania. Jednak możemy też napotkać, np. w niektórych synagogach, tradycyjne wymowy hebrajskiego. Jedną z nich jest tradycyjna wymowa aszkenazyjska, przechowana przez chasydów głównie do modlitw i czytania świętych ksiąg.
Gramatyka – łączy czy dzieli hebrajski i arabski?
Choć zarówno hebrajski, jak i arabski należą do rodziny języków semickich i opierają się na systemie rdzeni spółgłoskowych, ich gramatyka rozwijała się w nieco innym kierunku. Hebrajski jest znacznie bardziej uproszczony i regularny, natomiast arabski zachował dawną złożoność charakterystyczną dla klasycznych języków semickich.
Od rdzeni wyprowadza się między innymi odmiany czasownikowe, których w arabskim jest zdecydowanie więcej niż w hebrajskim. W arabskim istniea jaż trzy liczby gramatyczne – pojedyncza, mnoga i podwójna. W hebrajskim liczba podwójna jest używana przede wszystkim do rzeczy naturalnie parzystych (np. oczy). Liczba mnoga w hebrajskim jest tworzona w sposób bardzo regularny i jednolity, a tymczasem w arabskim jest więcej sposobów, w tym nieregularnych, na utworzenie liczby mnogiej. Dodatkowo arabski rozróżnia trzy przypadki (mianownik, biernik i dopełniacz), a końcówki fleksyjne zmieniają się w zależności od pozycji w zdaniu. Pod względem czasów gramatycznych, współczesny hebrajski jest znacznie uproszczony: czas teraźniejszy, przeszły i przyszły to jest podział, który znamy przecież już z języka polskiego. Jeśli ktoś chce przyjrzeć się jednak czemuś bardziej złożonemu polecamy arabski oraz biblijny hebrajski.
Podsumowanie: czy hebrajski jest podobny do arabskiego?
Choć hebrajski i arabski mają wspólne korzenie, ich użytkownicy nie zrozumieją się nawzajem. Te języki semickie łączy ogólna logika budowania słów, kierunek pisma i część słownictwa, ale różni wymowa, alfabet i pewne istotne kwestie gramatyczne. Język hebrajski ma mniej liter, dźwięków, form gramatycznych i słów, jest też bardziej regularny. Natomiast arabski posiada wiele ciekawych, nietypowych dla nas dźwięków, bogactwo lokalnych wariantów, a litery ze sobą się łączą i można z nich nawet wykaligrafować rysunki. Można powiedzieć, że hebrajski i arabski to dwa blisko spokrewnione języki, które rozwinęły się w różnych kierunkach – jak dwie gałęzie wyrastające z jednego drzewa.
Na bieżąco polecamy różne rzeczy na naszych social mediach: Instagram, Facebook.