W prasie, szczególnie w artykułach na temat polityki, bardzo często przewija się określenie „hucpa”. Ale co to właściwie znaczy?
Słowniki podają krótkie definicje: bezczelność, arogancja, tupet czy bezczelne oszustwo. Judaistka Monika Biesaga zwraca jednak uwagę, że słowo to jest wieloznaczne i słowniki nie wyjaśniają tego terminu precyzyjnie, bo jego zakres znaczeń i użycia jest dość złożony i nadal wymaga analizy.
Chucpa – historia słowa
Pierwotne korzenie tego słowa można odnaleźć w języku aramejskim. Z tamtego źródła słowo to przeniknęło do języka hebrajskiego przez Talmud, a później znalazło swoje miejsce w jidysz. Ważne jest podkreślenie, że w języku polskim słowo to przyjęło się za pośrednictwem jidysz, gdyż jest to świadectwo długotrwałych kontaktów polsko-żydowskich.
Język jidysz
Jidysz, co dosłownie oznacza „żydowski” w języku jidysz, powstał w X wieku wskutek migracji Żydów z obszarów Francji i północnych Włoch. Ci migranci osiedlili się głównie na terenach Niemiec, które w tamtych czasach określane były jako Aszkenaz, dając początek społecznościom Żydów Aszkenazyjskich. Z połączenia elementów języka średnio-wysoko-niemieckiego i wpływów słowiańskich (w tym polskich), hebrajskich oraz aramejskich narodziła się nowa mowa – jidysz.
Charakterystycznym elementem jidyszu jest używanie hebrajskiego alfabetu do zapisu, jednak w przeciwieństwie do hebrajskiego, jidysz zawiera także zapisywanie samogłosek.
Chucpa? Hucpa?
W oryginalnym zapisie חוצפה występuje chet, czyli tzw. charczące „ch” ([χ] języczkowe lub dawniej [ħ] gardłowe). W prasie i social mediach najczęściej można się spotkać jednak z zapisem przez „h”. Jest to efekt transliteracji alfabetu hebrajskiego, w której oddawano je przez ḥ.
Ta kropka w wielu tekstach i słownikach została niestety pominięta. W ten sposób w polskim utarł się oddalony od oryginalnego zapis przez samo h. Z drugiej strony, inne wyrazy z jidysz
i hebrajskiego takie jak cheder, bachor, chałka… i tak dalej, które mają tą samą literę ח, zapisywane są przez ch. Po interwencji hebraistów i judaistów, słowniki polskiego dopuściły wersję z ch.
Niektórym może się wydawać, że to żadna różnica: ch czy h. Jednak… Są słowa, w których ta różnica jest znacząca! Weźmy taką parę: ohel i ochel.
W polskim transliteracja różni się tylko literą h/ch. Ma to jednak ogromny wpływ na znaczenie!
- ohel אוהל – dosł. namiot, w polskim odnosi się jedynie do kaplicy nad grobem cadyka
- ochel אוכל – dosł. jedzenie
Co do samego zapisu – to jakby ktoś pomieszał może i morze. Dodatkowo, w samym hebrajskim te dwa wyrazy są wymawiane inaczej. ה to [h] – słabsze h, z kolei כ oraz ח to [χ], dźwięk języczkowy (charczący). Więcej o tym przeczytacie w naszym ebooku o alfabecie hebrajskim.
Chucpa w języku hebrajskim
Tradycyjnie, począwszy od Talmudu, słowo chucpa odnosiło się do bezwstydnego i bezczelnego naruszenia norm społecznych i religijnych oraz braku podporządkowania się autorytetom.
Poza tymi negatywnymi znaczeniami, może to być też zuchwałość rozumiana w bardziej pozytywnym sensie. Zuchwałość jako cecha, która świadczy o odwadze, pewności siebie, niezłomności, własnym zdaniu. W tym sensie to słowo pojawia się czasem we współczesnym hebrajskim, czego przykładem może być slogan reklamy jednego z popularnych piw:
בעולם קוראים לזה חוצפה ישראלית
Na świecie nazywamy to chucpą izraelską.
Ma to wyrażać zarówno zuchwałość izraelskiej marki konkurującej z innymi markami na świecie, jak i izraelskiego niezłomnego ducha.
___
Zainteresował cię język hebrajski? Możesz zapisać się na kurs!
Odwiedź nas na facebooku i instagramie.
