Litera bet (ב) zajmuje ważne miejsce w języku hebrajskim jako druga litera alfabetu. Posiada wartość liczbową dwa, co ma znaczące implikacje symboliczne. W kulturze żydowskiej, bet reprezentuje dualność i intelekt. Pełni ona także różnorodne funkcje gramatyczne i fonetyczne, odzwierciedlając bogactwo języka i tradycji.

Litera bet: wygląd i historia

Litera bet (ב) początkowo przedstawiała schematyczny rysunek domu lub namiotu. W pismach takich jak fenickie, bet miała formę bardziej dosłowną i rozpoznawalną. Z biegiem czasu, w ramach ewolucji alfabetu fenickiego, kształt litery bet ulegał stopniowym zmianom, tracąc bezpośrednie podobieństwo do pierwotnego obrazu.

Litera bet została również zaadaptowana do alfabetu greckiego jako litera beta (β). Nazwa beta w języku greckim nawiązuje do jej semickiego pochodzenia. W słowie alfabet pojawiają się nazwy dwóch pierwszych liter greckich, które nawiązują właśnie do alef i bet.

Nazwa i wymowa

W wymowie aszkenazyjskiej i jidysz litera ta nazywa się bejs. Nazwa litery bet pochodzi od semickiego słowa oznaczającego „dom” (jak w hebrajskim בַּיִת). Wyraz oznaczający dom po hebrajsku wymawiamy jako /bajit/ lub w związku wyrazowym (smichut) jako /be(j)t/, np. /be(j)t sefer/ בית ספר, czyli „szkoła”.

Bet czy wet?

Litera bet oddaje dźwięk /b/ lub /v/ (polskie „w”). W piśmie z pomocniczymi oznaczeniami różnica ta zaznaczana jest dageszem (kropka w środku בּ to /b/). Na początku hebrajskiego nie było tego rozróżnienia, to zawsze było /b/. Jednak w starożytności zaczął się proces osłabiania się tej litery po samogłoskach (z pewnymi wyjątkami). W ten sposób z głoski zwartej /b/ wyłoniło się /v/ o tym zbliżonym miejscu artykulacji.

Litera bet w gramatyce

Bet jako część rdzenia: bet może być integralną częścią rdzenia słowa, przyczyniając się do jego podstawowego znaczenia, np. לכתוב – „pisać”.

Bet jako przedrostek: W hebrajskim, bet może również występować jako przedrostek. Może oznaczać „w/na” na przykład, בספר (besefer) oznacza „w książce”.

Bet dodawane do niektórych słów, tworzy przysłówki, np. באמת (be-emet) „naprawdę”, בסדר (be-seder) „w porządku”, בכוח (be-koach) „siłą”. Warto wiedzieć takie rzeczy, bo łatwiej wtedy czytać bez oznaczeń samogłoskowych.

Wartość liczbowa

Litera Bet (ב) jako druga litera alfabetu hebrajskiego ma przypisaną wartość liczbową 2. Przyjmuje się, że bet symbolizuje istnienie dwóch części Tory: Tory Pisanej i Tory Ustnej.

W judaizmie liczba ta często kojarzona jest z dualnością, reprezentując ideę dwóch przeciwstawnych sił, także rozdzielanie podczas stwarzania.

Wszystko w stworzeniu zostało stworzone parami (np. niebo i ziemia, mężczyzna i kobieta, światłośc i ciemność…). Ta dualność odnosi się do tego, że tylko Bóg może być jednością. Natomiast to, co stworzone, wymaga przeciwieństw. Litera bet zaczyna także słowo ברא (bara), czyli stworzył.

Dlaczego litera bet zaczyna Biblię?

Bet jest pierwszą literą Biblii, otwierającą wyrażenie בְּרֵאשִׁית (bereszit), co oznacza „w/na początku”.

Według legendy z Talmudu i Zoharu, Bóg miał się zdecydować na literę bet jako pierwszą w Biblii, gdyż na tą literę zaczyna się słowo ברכה (bracha), czyli błogosławieństwo. Co prawda alef jest pierwszą literą alfabetu, jednak zaczyna słowo ארירה (arira) przekleństwo i Bóg nie chciał, żeby ono ciążyło nad światem. Zamiast tego, zdecydował się stworzyć świat poprzez błogosławieństwo.

בְּרֵאשִׁית בָּרָא אֱלֹהִים, אֵת הַשָּׁמַיִם, וְאֵת הָאָרֶץ

Rdz 1,1

Ćwicz alef i inne litery

Jeśli chcesz poznać inne litery alfabetu hebrajskiego, ściągnij nasz darmowy ebook „Alfabet hebrajski PDF z wymową”. Jeśli chcesz poćwiczyć pismo drukowane, ściągnij nasz darmowy ebook „Alfabet hebrajski – pismo. Jeśli chcesz poćwiczyć pismo odęczne, ściągnij nasz darmowy ebook „Alfabet hebrajski – pismo odręczne”

Chcesz nauczyć się hebrajskiego? 
Zapisz się do nas na kurs!

Na bieżąco polecamy różne rzeczy na naszych social mediach: Instagram, Facebook.