Pierwszy werset biblijny odgrywa ważną rolę w religii. Nie tylko rozpoczyna Torę, ale też i mówi o początku, mianowicie o stwarzaniu. Dlatego wiele miejsca w tradycji żydowskiej poświęcono właśnie temu fragmentowi, wyróżniając przy tym pierwsze słowo בראשית (bereszit), które znaczy właśnie „na początku”. Na tym przykładzie przyjrzymy się różnym religijnym sposobom interpretacji Biblii, w religii żydowskiej, w tym w kabale.
Pierwsze słowo w Biblii po hebrajsku
Pierwszy werset Biblii hebrajskiej brzmi „Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię”, a w oryginale: בְּרֵאשִׁית בָּרָא אֱלֹהִים אֵת הַשָּׁמַיִם וְאֵת הָאָרֶץ („Bereszit bara Elohim et haszamajim we’et ha’arec”). Słowo „bereszit” (בְּרֵאשִׁית) jest złożeniem przyimka „be-” (ב, „w”) i rzeczownika „reszit” (ראשית, „początek”). Niektórzy językoznawcy (np. E.A. Speiser) sugerują, że może to oznaczać „w początkowej fazie” lub „gdy [Bóg] zaczął stwarzać”. Niektóre przekłady biblijne (np. przekład żydowski Pecarica na polski) idą za takim rozumieniem, tłumacząc to jako “W początku”. W tym fragmencie pojawia się także nieprzetłumaczalny na język polski przyimek את (et), oznaczający określone dopełnienie bliższe (kogo? co?). Obecność tego przyimka przed „niebem” i „ziemią” podkreśla, że chodzi o konkretne, określone byty. Pierwsze słowo Biblii בראשית (bereszit) jest też nazwą pierwszej księgi biblijnej w tradycji żydowskiej.
Bereszit – interpretacje religijne
Pierwszy werset Tory, znany w tradycji żydowskiej jako „Bereszit” (בְּרֵאשִׁית), od wieków fascynuje uczonych, rabinów i mistyków. Ten pozornie prosty tekst otwierający Księgę Rodzaju stał się przedmiotem niezliczonych interpretacji, analiz i dyskusji. W niniejszym artykule zagłębimy się w różne aspekty tego wersetu, od językoznawstwa po kabałę, aby odkryć jego wielowarstwowe znaczenie i wpływ na żydowską myśl.
Gematria słowa בראשית (bereszit):
Wartość liczbowa słowa „Bereszit” (בראשית) wynosi 913, co jest równe sumie wartości liczbowych 613 oraz 300. 613 odpowiada liczbie micw, a więc przykazań (wszystkich zakazów i nakazów) zawartych w Torze. Natomiast 300 to wartość liczbowa litery szin (ש) symbolizującej Boga jako Wszechmogącego, gdyż słowo Wszechmogący po hebrajsku (שדי – Szadaj) zaczyna się właśnie od litery ש. Taka interpretacja ma pokazywać, że w planie stworzenia świata przez Boga od początku było zapisane to, że Żydzi mają przestrzegać przykazań nadanych przed Wszechmogącego. Znajduje to także odzwierciedlenie w codziennych praktykach religijnych Żydów, którzy umieszczają na odrzwiach swoich mieszkań pudełeczka z modlitwą zwane mezuzą. Te pudełeczka zwykle mają na wierzchu napisaną literę ש odnoszącą się właśnie do שדי (Szadaj), czyli Wszechmogącego, który ma strzec żydowskich domów.
Pierwsza litera bet
W tym wersecie pierwszą literą jest ב. W zwojach Tory tradycyjnie jest ona wyróżniana i zapisywana jako znacznie większa. Ma to na celu zwrócenie uwagi na dwoistość stworzenia, gdyż ta litera ma wartość liczbową 2 (jest to druga litera alfabetu hebrajskiego). Odpowiada to temu, że Bóg stwarzał świat rozróżniając między dwoma elementami, np. rozdzielił światłość od ciemności.Zgodnie z tym jest też sfera ziemska oraz boska. Ponadto w pierwszym wersecie mowa o tym, że Bóg stworzył – to słowo ברא (bara – stworzył) również zaczyna się od ב. Następnie jest mowa, że stworzył “niebo i ziemię”, ale te słowa są poprzedzone nieprzetłumaczalnym wyrazem את (et) wprowadzającym dopełnienie bliższe określone. Są to dwie litery, a więc ponownie wchodzi w grę symbolika dwójki. Ponadto wyraz ten składa się z pierwszej i ostatniej litery alfabetu, co w interpretacji judaizmu ma wskazywać na pełnię stworzenia.
Metoda przestawiania liter
Jeszcze inną metodą stosowaną przez kabalistów w interpretacji także tego fragmentu biblijnego jest przestawienie liter w danej frazie, żeby uzyskać inny wyraz. Ma to służyć poszerzeniu rozumienia takiego fragmentu. Słowo בראשית składa się z sześciu liter, które można ustawić w następującej kolejności: אש ברית – w ten sposób uzyskano dwa wyrazy “ogień przymierza” (esz brit). Ma to oznaczać, że akt stworzenia oznacza również zawarcie przymierza z ludźmi. Przymierze to ma się realizować między innymi poprzez wspomniane wypełnianie przykazań mówiących o zamyśle Stwórcy. Kabaliści wyciągają z tego wniosek, że nie jest to jedynie powtarzanie rytuałów, ale również przyjrzenie się boskiemu projektowi Stworzenia i zbliżenie się do Boga podczas wypełnianie tych przykazań. W dalszej części możecie przeczytać o kilku przykładach tekstów kabalistycznych poddających interpretacji początek Księgi Rodzaju.
Kabalistyczna księga Sefer ha-Bahir
Sefer ha-Bahir (ספר הבהיר, „Księga Jasności”) to jeden z najwcześniejszych i najbardziej wpływowych tekstów kabalistycznych. Datowany na XII wiek, tekst ten zawiera głębokie mistyczne interpretacje Tory, w tym szczególnie interesującą analizę pierwszego słowa Biblii – „בראשית” (Bereszit).
W sekcji 10 Sefer ha-Bahir czytamy: „מאי בראשית? בחכמה” „Co oznacza 'Bereszit’? W mądrości”. Ta interpretacja łączy pierwszy werset Tory z koncepcją Chochma (חכמה, Mądrość), która w kabalistycznym systemie sefirot jest drugą emanacją boskiej energii.
Rozwinięcie interpretacji
- Gematria:
- Wartość liczbowa słowa „בראשית” (Bereszit) wynosi 913.
- Wartość liczbowa słowa „בחכמה” (be-Chochma, „w mądrości”) również wynosi 913. Ta równość wartości gematrycznych wspiera interpretację Bahiru, sugerując głębokie połączenie między aktem stworzenia a boską mądrością.
- Symbolika litery ב (bet): Sefer ha-Bahir w sekcji 3 komentuje: „למה מתחלת התורה בב’? … שהיא לשון ברכה” „Dlaczego Tora zaczyna się od bet? … Ponieważ jest to język błogosławieństwa” Litera ב (bet) jest tutaj interpretowana jako symbol błogosławieństwa (ברכה, beracha), sugerując, że akt stworzenia był przede wszystkim aktem błogosławieństwa.
- Koncepcja „Początku”: W sekcji 11 Bahir rozwija koncepcję „początku”: „ומאי ניהו ראשית? חכמה, שנאמר (משלי ד’) ראשית חכמה קנה חכמה” „A co jest początkiem? Mądrość, jak jest powiedziane (Przysłowia 4:7): 'Początkiem mądrości: nabywaj mądrość'” Ta interpretacja łączy „Bereszit” nie tylko z mądrością jako atrybutem, ale z samym procesem nabywania mądrości, sugerując dynamiczną naturę stworzenia.
Analiza liter w słowie „Bereszit” w Szaar ha-otijot (Bramie Liter) Akiwy ben Josefa
„Sza’ar ha-Otiot” zawiera szczegółową analizę mistycznego znaczenia każdej litery hebrajskiego alfabetu, w tym liter tworzących słowo „בראשית” (Bereszit).
a) ב (Bet):
- Symbolizuje błogosławieństwo (ברכה, bracha).
- Reprezentuje dwoistość stworzenia (niebo i ziemia).
- Wartość liczbowa 2 symbolizuje drugi dzień stworzenia, gdy Bóg oddzielił wody górne od dolnych.
b) ר (Resz):
- Oznacza „początek” (ראשית, reszit).
- Symbolizuje ruch i dynamikę stworzenia.
- Wartość liczbowa 200 odnosi się do 200 światów, które według tradycji kabalistycznej Bóg przygotował dla sprawiedliwych.
c) א (Alef):
- Reprezentuje jedność Boga.
- Symbolizuje początek alfabetu i stworzenia.
- Składa się z dwóch יוד (Jod) i ו (Waw), co daje gematrię 26, równą wartości imienia JHWH.
d) ש (Szin):
- Trzy „główki” litery symbolizują trzy pierwsze dni stworzenia.
- Reprezentuje ogień (אש, esz) i boską energię stwórczą.
e) י (Jod):
- Najmniejsza litera, symbolizuje punkt początkowy stworzenia.
- Reprezentuje mądrość (חכמה, chochma).
t) ת (Taw):
- Ostatnia litera alfabetu, symbolizuje pełnię i doskonałość stworzenia.
- Reprezentuje Królestwo (מלכות, malchut), ostatnią sefirah.
Podane przykłady nie wyczerpują wszystkich dostępnych interpretacji. Ich bogactwo w tekstach żydowskich wskazuje na to, że pierwsze słowo w Biblii po hebrajsku odgrywa często kluczową rolę w rozumieniu świata i przykazań w świetle judaizmu. Przykład religijnych, w tym kabalistycznych interpretacji tu opisanych, jest zaledwie wstępem do szerszego tematu, o którym będziemy więcej pisać.
Jeśli chcecie czytać Biblię w oryginale, zapraszamy na kurs hebrajskiego biblijnego.
Na bieżąco polecamy różne rzeczy na naszych social mediach: Instagram, Facebook.