Zastanawiasz się, jak poprawnie nazywać świecznik chanukowy? Czy przedmiot, który stawiamy w oknie, to menora, czy może chanukija? Odpowiedź na to pytanie to nie tylko kwestia nazewnictwa, ale fascynująca podróż przez historię języka hebrajskiego i starożytne spory rabiniczne, które ukształtowały dzisiejszą tradycję.
WIĘCEJ O CHANUCE PRZECZYTASZ TU
W skrócie: Jak nazywać symbole Chanuki?
Jeśli szukasz szybkiej odpowiedzi: świeca chanukowa to po hebrajsku ner (liczba mnoga: nerot). Świecznik, którego używamy, to chanukija – specjalny rodzaj menory posiadający dziewięć ramion. Najważniejszą zasadą, o której warto pamiętać, jest ta przekazana przez Szkołę Hillela: w sprawach świętości zawsze „pniemy się w górę”, dlatego każdego dnia dokładamy nową świecę, celebrując rosnącą siłę cudu.
Chanukija czy Menora – co mówi hebrajszczyzna?
Lingwistycznie sprawa jest równie ciekawa. Słowo menora (מנורה) wywodzi się z rdzenia נ-ו-ר, oznaczającego ogień, i w języku hebrajskim opisuje każdy świecznik lub lampę. Jednak Ha-Menora (המנורה) to konkretna, siedmioramienna lampa ze Świątyni Jerozolimskiej.
Słowo chanukija (חנוכיה) to neologizm wprowadzony dopiero pod koniec XIX wieku przez Chemdę Ben-Jehudę, żonę Eliezera Ben-Jehudy (wskrzesiciela współczesnego hebrajskiego). Wcześniej w źródłach, takich jak Talmud czy pisma rabiniczne, używano określenia Menorat Chanuka (lampa chanukowa).
👉 Zapisz się na nasz kurs języka hebrajskiego i odkrywaj kolejne fascynujące historie ukryte w słowach!
Ukryte znaczenie słowa Chanuka: Instrukcja w akronimie
Czy wiesz, że sama nazwa święta kryje w sobie „instrukcję obsługi”? W tradycji rabinicznej słowo Chanuka (חנוכה) rozkłada się na akronim dotyczący kolejności i liczby zapalanych świateł: ח’ נרות והלכה כבית הלל (Chet nerot wa-halacha ke-Beit Hillel).
Co to oznacza w praktyce? Litera ח’ (chet z apostrofem) oznacza cyfrę 8. Całe zdanie tłumaczymy jako: „8 świec i halacha (prawo) według domu Hillela”. To krótkie hasło rozstrzyga odwieczny spór o to, jak świętować te wyjątkowe dni.
Wielki spór: Hillel kontra Szamaj
W starożytności dwie główne szkoły myśli judaizmu – Beit Hillel oraz Beit Szamaj – miały zupełnie inną wizję Chanuki.
- Szkoła Szamaja, znana z rygoryzmu, uważała, że należy zacząć od 8 świateł i codziennie odejmować jedno. Swoją logikę opierali na ofiarach z wołów podczas święta Sukkot, których liczba malała z każdym dniem, skupiając się na ubywającym „potencjale” cudu.
- Szkoła Hillela zwyciężyła jednak fundamentalną zasadą: „Maalin ba-kodesz we-en moridin” (W sprawach świętości należy piąć się w górę, a nie schodzić w dół). Skoro z każdym dniem cud trwał dłużej, liczba płomieni powinna rosnąć, niosąc coraz więcej światła w mrok.
Technika zapalania: Jak robić to poprawnie?
Zasady zapalania świec na chanukiji zostały szczegółowo uporządkowane w Szulchan Aruch (kluczowym kodeksie prawa żydowskiego). Proces ten jest pełen symboliki:
- Ustawianie: Świece w chanukiji ustawiamy zawsze od prawej do lewej strony (patrząc na świecznik).
- Zapalanie: Sam proces zapalania zaczynamy od świecy „najnowszej” – tej, która symbolizuje aktualny dzień święta – a następnie przesuwamy się w prawo, dołączając światła z dni poprzednich. Taki porządek podkreśla ideę duchowego wzrostu.
- Status świateł: Świece te nazywamy Nerot Micwa (świece przykazania). Są one poświęcone wyłącznie upamiętnieniu cudu i nie wolno ich używać do oświetlania pomieszczenia czy pracy.
Do zapalania służy Szamasz (שמש) – świeca pomocnicza, „sługa”. To od niej czerpiemy ogień. Szamasz przypomina nam ważną lekcję: prawdziwe światło nie służy tylko sobie, ale ma pomagać innym jaśnieć.
Kto i kiedy gasi świece?
Warto podkreślić, że w tradycji żydowskiej nie ma rytuału gaszenia świec. Światła powinny płonąć minimum 30 minut po pojawieniu się gwiazd. Najlepiej pozwolić im wypalić się do samego końca. Jeśli jednak ze względów bezpieczeństwa musisz je zgasić, może to zrobić dowolny domownik, ale dopiero po upływie wymaganego czasu micwy.
Na bieżąco polecamy różne rzeczy na naszych social mediach: Instagram, Facebook.
